هرم مازلو

هرم رده بندی نیازهای مازلو یا به صورت اختصار هرم مازلو ، فرضیه آبراهام مازلو نظریه‌پرداز کلاسیک مدیریت، راجع به احتیاجات ضروری انسان است. این فرضیه در بین دانش های برآمده از جنبش روابط انسانی در گردانش مصادف با دوره رکود اقتصادی بزرگ غرب بسیار مهم است و فرضیه ای بنیادین به شمار می آید. این فرضیه از فرضیه های محتوایی راجع به انگیزش محسوب می شود. فرضیه های محتوایی چیستی رفتارهای تحریک شده را توضیح می دهند و به صورت کلی با آنچه در داخل فرد یا پیرامونش می‌گذرد و به رفتار فرد قوت داده سروکار دارد.

به اعتقاد مازلو احتیاجات هر انسانی از یک رده بندی پیروی می کند که رفتار افراد در زمان های به خصوص تحت تأثیر شدیدترین احتیاج است. زمانی که رفع احتیاجات شروع می شود، تغییری که در انگیزش فرد رخ خواهد داد به این شکل است که به جای احتیاجات گذشته، سطح دیگری از احتیاج، مهم شده و انگیزه رفتار خواهد شد. احتیاجات بر همین اساس تا پایان رده بندی احتیاجات اوج گرفته و بعد از رفع، نشست کرده و نوبت دیگری خواهد شد. در سال ۱۹۴۳ به عنوان فرضیه نمو آدمی تالیف شد.

هـرم مـازلو در ایران

هرم احتیاجات مازلو ابزار معروفی جهت بررسی و رده بندی احتیاجات انسانی است. در این هرم احتیاجات جسمانی مانند هوا، آب، لباس، مسکن، خوراک و دفع در مرحله اول گنجانده می شوند و به بیشترین توجه نیاز دارند. برای برخی احتیاج به وای فای هم یک نیاز اولیه برای ادامه حیات به شمار می آید.

در مرحله بعدی امنیت و ایمنی از چندین جنبه مد نظر است، باید اطمینان پیدا کنیم که هیچ کسی چه از نظر جسمی و چه از نظر روحی به ما حمله نمی کند و ما محترم شمرده می شویم، امنیت شغلی، امنیت اخلاقی، امنیت منابع، باید اطمینان پیدا کنیم فرصت ها از بین نمی روند و پس اندازها حفظ می شوند هم چنین باید مطئن شویم که سلامتی خود، اطرافیان و امنیت ملکی مان به خطر نمی افتد. یعنی از طرف شهرداری یا هرجای دیگری محل سکونت مورد تهدید قرار نگیرد.

بعد از فراهم کردن احتیاجات جسمانی و امنیت، ارتباطات اجتماعی و خصوصی بیان می شوند. هر فردی احتیاج دارد بازه ای از ارتباطات جدی تا صمیمی را داشته باشد تا آرامش داشته باشد.

مشکلات هرم مازلو

هرم نیازهای مازلو و رده بندی نیازهای مازلو، در سال ۱۹۴۳ به وسیله آبراهام مزلو (Abraham Maslow) شناسایی شد. در عرصه احتیاجات انسانی، فرضیات او را می‌توان از جامع ترین و شناخته ترین فرضیات راجع به احتیاجات انسان دانست.

احتیاج را در صورت کلی حس محرومیت تشریح می کنند. محرومیتی که شخص به خاطر آن تلاش می کند تا آن را از بین ببرد. هرم نیازهای مازلو می توان برای پیش گویی رفتار جوامع انسانی و افراد به کار برد. با آن که در سال های زیادی انتقادات بسیاری به این فرضیه و هرم مزلو وارد شده است، با این وجود این فرضیه، هنوز هم جزء فرضیات درخشان در عرصه انگیزه و احتیاجات انسانی است.

در این نوشتار به پرسش هرم مازلو چیست؟ پاسخ داده می شود و به شکل کامل به ارزیابی فرضیات مازلو راجع به نیازهای انسانی و تعریف هرم شناخته شده او می پردازیم. آگاهی یافتن از هرم مازلو می تواند به مخاطب کمک کند تا بینش بهتری از دلیل و چرایی رفتار خود و دیگران بفهمد.

رده بندی نیازهای مازلو در ۵ سطح بیان شد. احتیاجات انسان، محرومیت حس شده که منجر به حرکت شخص می شود. به عنوان مثال، گرسنگی و تشنگی را می‌توان احتیاجاتی دانست که شخص را در پی فراهم کردن غذا هدایت می کند.

هرم مازلو چه کاربردی دارد

فرضیه مازلو بیان می کند که ما اشخاص، دسته ای از احتیاجات هستیم. ضروری است بعضی از این احتیاجات تامین شوند تا بتوانیم به طرف برآورده کردن احتیاجات بعدی گام برداریم. مازلو احتیاجات اشخاص را به صورت زیر دسته بندی می کند:

• احتیاجات فیزیولوژیکی
• احتیاجات امنیتی
• احتیاج به عشق و تعلق خاطر
• احتیاج به عزت نفس
• احتیاج به خودشکوفایی

این احتیاجات به شکل تصادفی رده بندی نشده اند. بر اساس هرم نیازهای مازلو، که شکل آن را در متن گذاشته شده، نخست بایستی احتیاجات فیزیولوژیکی برطرف شوند، سپس در مرحله دوم احتیاجات امنیتی مورد توجه واقع شوند. همین طور تا موقعی که احتیاجات فیزیولوژیکی و امنیتی فراهم نشوند، فرد در پی احساس تعلق خاطر و دوست داشتن نخواهد بود.

نقد هرم مازلو

بااهمیت ترین نقدی که به هرم نیازهای مازلو وارد شد این بود که او می پنداشت که هر شخص بایستی اول احتیاجاتش در هر طبقه ارضا شود تا به طبقه بعدی هدایت شود. به همین دلیل فردی که احتیاجات فیزیکی او تامین نشده است به محترم شمردن سایر یا تعالی یا رشد دیگران نمی اندیشد. رفته رفته و با سایر مطالعات مشخص شد که انسان ها در حقیقت در بیشتر اوقات به هر پنج نوع احتیاج شان می اندیشند. 

بسیاری از بازاریاب ها اعتقاد دارند که افراد بیشتر بر سه طبقه اول متمرکز هستند و احتیاجات طبقه چهارم و پنجم برای افراد خیلی مهم نیست. ولی در حال حاضر معلوم شده است که چنان چه در بازاریابی واقعا به این نیازها بیندیشید و اهمیت بدهید، یقینا موفقیت های بیشتری کسب خواهید کرد.

در سال 1945 آقای ابراهام مازلو، در کتاب «انگیزه و شخصیت» سلسله مراتب نیازهای انسانی که به هرم مازلو مشهور شد را ارائه کرد.

هر چند دسته بندی های زیادی نسبت به نیازهای انسان انجام شده است و نقدهایی هم به هرم مازلو وارد شده است، اما پذیرفته شده ترین نظریه درباره نیازهای انسان است.